Sportska rehabilitacija
Sportska rehabilitacija (re=ponovo;habilitatio=osposobljavanje) je složeni proces ponovnog osposobljavanja za aktivnosti svakodnevnog i profesionalnog života te za emotivnu i socijalnu stabilnost osoba koje su tu sposobnost potpuno ili delimično izgubile zbog bolesti ili ozlede.
U slučaju ozleda kod sportista, to konkretno znači, povratak u ono stanje, psihičko i fizičko, koje je postojalo pre same ozlede.
Dakle, rehabilitacija se ne odnosi samo na obavljanje uobičajenih svakodnevnih aktivnosti, nego i na potpuno fizičko opterećenje potrebno za postizanje ranije dostignutih sportskih rezultata i mogućnosti, ali i svega onoga što isti sa sobom donose.
Proces rehabilitacije započinje neposredno nakon ozleđivanja i odvija se onoliko dugo koliko to traže izgubljene sposobnosti. Izuzetno važno je naglasiti da sam proces rehabilitacije mora biti stručno vođen i individualno prilagođen svakom sportisti pojedinačno.
Naime, u rehabilitaciji pojedinih sportskih ozleda ne postoje uobičajeni algoritmi rehabilitacijskog postupka, već želimo u najkraćem mogućem periodu sportistu osposobiti za obavljanje njegovih obaveza.
Neadekvatna, neprilagođena i spora rehabilitacija može sportistu dovesti u situaciju da dođe do ponovnog istovrsnog ozleđivanja, da ne može na sportskom planu postizati uobičajene rezultate, pa samovoljno pojačava sportsku aktivnost i postaje predisponiran za ponovno ozleđivanje.
Proces rehabilitacije često je naporan i frutrirajući i nezavisno o tome da li je ozleđena osoba sportista ili ne-sportista, član zdrave populacije.
Od izuzetne je važnosti da postoji pozitivan odnos sportiste i njegovog trenera s jedne, i lekara- specijaliste za rehabilitaciju te fizioterapeuta, s druge strane.
Ispravnom kombinacijom, razložnim upoznavanjem i objektivnim pristupom postojećem stanju, taj donos treba započeti, a tokom rehabilitacijskog postupka ga dalje dograđivati. Razvijanjem međusobnog poverenja postižu se značajni rezultati na psihičkoj rehabilitaciji sportista, dolazi do aktivnijeg sudelovanja sportista u samom procesu rehabilitacije te edukacije bolesnika, što je takođe važno u procesu prevencije novih ozleda.
Rehabilitacija sportskih ozleda u mnogo čemu se razlikuje od uobičajene rehabilitacije. Jedna od značajnih razlika je i ta što sportistu čak i neposredno nakon ozleđivanja (osim ako priroda ozlede to ne zahteva) treba poštedeti strogog mirovanja. Naime, započinjući rehabilitaciju i u najsloženijim ozledama, kakve traže imobilizaciju dela tela (prelomi, ozlede pojedinih nosećih zglobova,…), kada ona znači izometričke vežbe i korišćenje pojedinih oblika fizikalne terapije, potrebno je napraviti individualni program vežbi za ostali deo tela, koji će sačuvati mišićnu masu, pokretljivost zglobova i kičme, održati određeni stepen telesne pripremljenosti i osećaj sportiste da nije izgubljen za fizičku aktivnost.
Time se stiču preduslovi dobre rehabilitacije:
- održavanje mišićne mase i kvaliteta mišića
- pokretljivost zglobova i prevencija kontraktura
- očuvanje propriocepcije
- omogućava se održavanje funkcijskih vežbi za pojedine sportove (ili funkcije)
- umanjuje se gubitak sportske veštine
- ispravljaju se uočene biomehaničke greške koje nisu vezane za ozledu
- zadržava se dobra kardiovaskularna sposobnost
- psihički učinak je velik, jer se sportista ne gled kao bolesnik
Sam proces rehabilitacije mora biti stručno podržan od specijaliste za rehabilitaciju koji iskustvom mora znati odrediti intenzitet, kvalitet i vrstu rehabilitacijskog postupka te korišćenje pojedinih oblika fizikalne terapije. Rehabilitacijski postupak mora biti individualno prilagođen svakom sportisti, kao osobi, ali i svakom sportu, što traži i dodatno poznavanje istog od stane lekara i komunikaciju s trenerom ozleđenog. Tokom rehabilitacijskog postupka potrebno je menjati oblike aktivnosti, trajanje pojedinih oblika aktivnosti i njihovu učestalost te intenzitet, ovisno o napretku rehabilitacijskog postupka. Individualni pristup je opet vrlo bitan, uvažavajući postignuto i krajnji cilj rehabilitacije.
Takvi načinom i pristupom od početnog, ranog stadijuma rehabilitacije dolazimo do nekakvog prelaznog perioda u odnosu na uznapredovalu fazu rehabilitacije, koja će završiti uspešnim povratkom u sport s punim opterećenjem.
Kada će konačni cilj biti ispunjen?
Na žalost, niti tu ne postoje algoritmi, ali se može proceniti kada su zadovoljeni neki uslovi:
- kada više ne postoji bolnost ni u kakvim aktivnostima
- kada su funkcijski kapaciteti svih zglobova u potpunosti očuvani
- kada postoji zadovoljavajuća i kvalitetna količina mišićne mase
- kada postoji očuvana sportska veština kao pre ozlede
- kada je kardiovaskularni sistem optimalno pripremljen
- kada postoji primerena propriocepcija
- kada postoji psihofizička spremnost sportiste
- kada su izdržljivost i snaga primereni očekivanim naporima
- kada je trener sportiste zadovoljan postignutim mogućnostima
Dakle, rehabilitacija sportista je vrlo složen i zahtevan posao, koji traži znanje, veštinu, strpljenje i individualni pristup svakom sportisti i svakoj ozledi, ma koliko su oni(e) slični(e). Iako ne postoje gotovi algoritmi, potrebno je znati da se u tom zahtevnom poslu poštuju neki principi, koje ćemo za kraj ovog članka, navesti:
- rehabilitacija treba biti brza, bez suvišnog mirovanja
- programi rehabilitacije trebaju biti individualni te uvažavati sportistu i sport kojim se bavi
- rehabilitacijski tim treba biti stručan
- mora se poštovati postizanje postavljenog cilja rehabilitacije, bez obzira na pritiske zainteresiranih strana i to u svrhu prevencije nove ozlede
- edukovati svaku osobu koja prolazi kroz proces rehabilitacije
